واژه دین، واژه‏ای عربی است و در فرهنگ‏های لغت عربی در موارد زیر به كار رفته است:

1 ـ جزا و مكافات؛ 2 ـ حساب و بررسی؛ 3 ـ اطاعت و انقیاد؛ 4 ـ ملت و آیین؛ 5 ـ رویه و عادت؛ 6 ـ چیرگی و برتری؛ 7 ـ تدبیر امور؛ 8 ـ آن چه وسیله پرستش خداوند است. به گمان برخی واژه دین از ریشه فارسی میانه «دِن» به معنی كیش و آیین، یا از ریشه عبری به معنی داوری گرفته شده است، ولی با مطالعه در ادبیات عرب جاهلی نادرستی این گمان روشن می‏شود. زیرا این واژه در فرهنگ جاهلیت به معانی اطاعت، آیین و طریقه و مكافات و جزا به كار رفته است. این واژه، در زبان فارسی، به معنای كیش و آیین (و مذهب) است و به معنای روز بیست و چهارم هر ماه خورشیدی و نام فرشته‏ای نیز به كار رفته است.

واژه دین در قرآن كریم

واژه دین در قرآن كریم به صورت‏های مختلف در 86 نوبت به كار رفته است. برخی از معانی‏ای كه این واژه در آن‏ها به كار رفته است عبارتند از:

1 ـ مكافات و جزا

در آیاتی كه دین بر قیامت اطلاق گردیده، مقصود جزا و مكافات است، مانند:«مالك یوم الدین» ترجمه: صاحب روز جزا (حمد/ 4) «أرأیت الذی یُكذِّبُ بالدین» ترجمه: آیا آن كس را كه دین را تكذیب مى‏كند دیدى؟ (ماعون / 1)؛ «والذی أطْمَعُ أن یَغْفِرَلی خَطیئتی یوم الدین» ترجمه: و كسى كه امید دارم روز جزا خطایم را بر من ببخشاید. (شعراء / 82)؛ «الذین یكذِّبون بیوم الدین» ترجمه: همانان كه روز جزا را دروغ مى‏پندارند. (مطففین / 11) « وَ الَّذینَ یُصَدِّقُونَ بِیَوْمِ الدِّینِ» ترجمه: و كسانى كه روز جزا را باور دارند. (معارج 26) « وَ كُنَّا نُكَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ» ترجمه: و همواره روز جزا را تكذیب مى‏كردیم. (مدثر 46) و آیات دیگر.


2 ـ تسلیم و انقیاد

در آیات زیر و نظایر آن‏ها، دین به معنای تسلیم و انقیاد است: «إنَّ الدینَ عِنْدالله الإسلام» ترجمه : در حقیقت، دین در نزد خدا همان اسلام است (آل‏عمران / 19)؛«یا بنی إنَّ الله اصطفی لكم الدین فلا تموتنَّ إلاّ و أنتم مسلمون» ترجمه: و ابراهیم و یعقوب آیین توحید را به پسران خود سفارش نمودند [و گفتند:] اى پسران من! خدا این آیین پاك را براى شما برگزیده است، پس زنهار كه بمیرید و مسلمان نباشید. (بقره / 132)؛«أَفَغَیْر دین الله یَبْغُونَ وَلَهُ أسْلَمَ مَنْ فی السمواتِ وَالاْءرْضِ طَوْعا وَ كَرْها وإلیه یُرْجَعُون » ترجمه: پس آیا آنها دینى جز دین الهى مى‏جویند؟ حال آن كه هر كه در آسمان‏ها و زمین است خواه ناخواه فرمانبردار اوست و همه به سوى او بازگردانده مى‏شوند. (آل‏عمران / 83 )؛« وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الإسلامِ دینا فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْه وَ هُوَ فی الآخرةِ مِنَ الخاسرین » ترجمه: و هر كه دینى غیر از اسلام برگزیند، هرگز از او پذیرفته نشود و او در آخرت از زیانكاران است. (آل‏عمران / 85 ).و نامیده شدن شریعت محمدی صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به اسلام، به خاطر این است كه اهل كتاب با انكار نبوت پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله كه آخرین پیامبر الهی است، در حقیقت از فرمان خداوند، سرپیچی كرده و تسلیم خداوند نیستند. بنابراین، مسلمان كسی است كه نبوت پیامبر خاتم و شریعت او را پذیرا باشد.
 

علامه طباطبایی در تفسیر آیه 19 آل‏عمران می‏گوید:مراد از اسلام معنای لغوی آن است، و معنای آیه چنین است: دین نزد خداوند یكی پیش نیست و بندگانِ خود را جز به آن، فرمان نداده است. و در كتاب‏هایی كه بر پیامبران خود فرو فرستاده، جز آن را بیان نكرده است و آن، همانا اسلام است؛ یعنی، تسلیم حق شدن، حق در اعتقاد و حق در عمل. به عبارت دیگر، حقیقت دین، تسلیم شدن در برابر بیانی است كه از مقام ربوبیت در زمینه معارف و احكام، نازل شده است.

3 ـ توحید و یگانه‏پرستی

« اَلا للّه‏ الدینُ الخالِصُ و الذین إتّخَذُوا مِنْ دونِهِ أوْلیآءَ ما نَعْبُدُهُمْ إلاّ لِیُقرّبُونا إلی الله زُلْفی » ترجمه: و هر كه دینى غیر از اسلام برگزیند، هرگز از او پذیرفته نشود و او در آخرت از زیانكاران است. (زمر / 3 ) .مفاد این آیه كریمه، این است كه خداوند، عبادت آنان كه تنها خدا را عبادت نمی‏كنند، نمی‏پذیرد؛ خواه تنها غیر خدا را عبادت كنند و یا علاوه بر عبادت خدا، موجود دیگری را هم عبادت كند. « قل اللّه‏ اعبد مخلصا له دینی * فاعبدوا ماشئتم من دونه» بگو: تنها خدا را مى‏پرستم در حالى كه دین خود را براى او خالص ساخته‏ام. پس هر چه را غیر از او مى‏خواهید بپرستید (زمر / 14 ـ 15).دین در این آیه به معنای «پرستش خدای یكتا» است. واژه عبادت كه قبل و بعد از واژه دین به كار رفته، گواه براین معناست.« و قاتلوهم حتی لاتكونَ فتنةً و یكون الدین للّه‏ » ترجمه : و با آنها بجنگید تا دیگر فتنه‏اى نباشد و دین ویژه‏ى خداى یكتا گردد، و اگر دست برداشتند، دشمنى جز بر ضد ستمگران [روا] نیست. (بقره / 193).یعنی، با مشركان و بت‏پرستان جهاد كنید تا فتنه شرك از میان برداشته شود، و همگان به توحید اقرار كنید. « وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ یَكُونَ الدِّینُ كُلُّهُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِما یَعْمَلُونَ بَصیرٌ» ترجمه: و با آنها بجنگید تا دیگر فتنه‏اى نباشد و دین یكسره از آن خدا گردد. پس اگر [از كفر] باز ایستادند، بى‏تردید خداوند به آنچه انجام مى‏دهند بیناست (انفال 39).

4 ـ مجموعه معارف و احكام الهی

خداوند می فرماید: « فلولا نَفَرَ من كلِّ فرقةٍ منهم طائفة لیتفقهوا فی الدین » ترجمه: پس چرا از هر گروهى از آنان، طایفه‏اى كوچ نمى‏كنند تا در دین دانا شوند و چون بازگشتند قوم خود را انذار كنند شاید آنها از معاصى بر حذر باشند. (توبه / 122).این آیه كریمه، مؤمنان را به تفقّه در دین تشویق می‏كند، و مقصود فهمیدن معارف دینی اعم از اصول و فروع است، و مختص احكام عملی اسلام (= فقه اصطلاحی) نیست. « ما جعل علیكم فی الدین من حرج » ترجمه: و بر شما در این دین سختى قرار نداد كه آیین پدرتان ابراهیم است. (حج / 78): یعنی قانونی كه مایه كلفت و مشقت بیش از حد باشد، از جانب خداوند وضع نشده است. اطلاق آن، اصول و فروع دین را شامل می‏شود.« ولا تأخذكم بهما رأفة فی دین الله » ترجمه : و اگر به خدا و روز واپسین ایمان دارید مبادا در دین خدا نسبت به آن دو دستخوش ترحّم گردید (نور / 2).این آیه، گرچه مربوط به اجرای حد زناكار است، ولی مدلول آن اعم است و هر حكم و قانون الهی را شامل می‏شود؛ مثلاً حد ارتداد را هم كه مربوط به عقیده است نه عمل، در برمی‏گیرد.

5 ـ حقوق اجتماعی اسلام

خداوند می فرماید: « فإنْ تابوا و أقاموا الصلوة و آتوا الزكوة فإخوانكم فی الدین » ترجمه: پس اگر توبه كردند و نماز به پا داشتند و زكات دادند، برادران دینى شما هستند، و ما آیات [خود] را براى قومى كه مى‏فهمند توضیح مى‏دهیم. (توبه / 11).یعنی، اگر مشركان توبه كنند و پس از ایمان به آیین اسلام، نماز برپا دارند و زكات بپردازند، با سایر مؤمنان از نظر حقوق اجتماعی اسلام برابرند. « ادْعُوهُمْ لِآبائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آباءَهُمْ فَإِخْوانُكُمْ فِی الدِّین‏» ترجمه: آنها (پسر خواندگان) را به [نام‏] پدرانشان بخوانید، كه این نزد خدا منصفانه‏تر است، و اگر پدرانشان را نمى‏شناسید، پس برادران دینى و دوستان شمایند ( احزاب 5)

6 ـ هرگونه قانون و دستورالعمل

قرآن می فرماید: « ما كان لیأخذ أخاه فی دین الملك » ترجمه این گونه یوسف را تدبیر آموختیم، زیرا در آیین شاه نمى‏توانست برادرش را بازداشت كند (یوسف / 76)؛ یعنی، در آیین زمامدار مصر جایز نبود كه یوسف برادر خود را به جرم سرقت، گروگان بگیرد.

7 ـ شرك و بت‏پرستی

خداوند می فرماید :« لكم دینكم ولی دین » ترجمه: شما را دین خودتان و مرا دین خویش. (كافرون / 6).به قرینه آیات قبل كه خداوند به پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله دستور می‏دهد تا به كافران بگوید كه «من، آن چه را كه شما پرستش می‏كنید، نمی‏پرستم و شما نیز خدای مرا پرستش نمی‏كنید». پس، در مسأله پرستش میان ما توافقی وجود ندارد. در این صورت، من دین خود را دارم ـ كه همان توحید و یكتاپرستی است ـ و شما نیز دین خود را كه همان شرك و بت‏پرستی است.

8 ـ آیین اسلام

در قرآن آمده :« الیوم اكملتُ لكم دینكم و أتممتُ علیكم نعمتی و رضیت لكم الإسلام دینا» ترجمه: امروز دین شما را براى شما كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و دین اسلام را براى شما پسندیدم (مائده / 3).یعنی، امروز (روز غدیر خم با نصب علی بن ابی‏طالب علیه‏السلام به عنوان رهبر جامعه اسلامی پس از پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ) دین شما را كامل كرده، نعمت خود را به اتمام رساندم و از آیین اسلام به عنوان دین و برنامه زندگی خشنودم. یعنی، نبوت و شریعت الهی بدون ولایت، ناقص است و از آن‏جا كه شریعت، نعمتی است از خداوند برای مكلّفان، بدون ولایت، نعمت خداوند نیز ناتمام خواهد بود و در نتیجه، چنین دینی مورد رضایت خداوند نخواهد بود.
 

1- مجمع البيان، ج 1 ، ص 24

2- الميزان، ج 3 ، ص 120

5- شيعه در اسلام، مقدمه كتاب

4- الميزان، ج 17 ، ص 233

لميزان، ج 2 ، ص 62 و ص 342

6- الميزان، ج 9 ، ص 158

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: